Tẩm quất là một phương pháp chữa bệnh, phục hồi sức khỏe có từ lâu đời. Gần đây, đã có những tai nạn xảy ra liên quan đến phương pháp này, nguyên nhân là người thực hiện không hề có chút kiến thức gì về nó. Dưới đây là ý kiến của bác sĩ Đông y chuyên khoa II Huỳnh Tấn Vũ (Giảng viên đại học Y Dược TP. HCM) về tác dụng cũng như tai biến có thể xảy ra trong tẩm quất.

Tẩm quất là gì?

Theo Y học hiện đại, tẩm quất còn gọi là xoa bóp, đó là những thủ thuật xoa nắn các mô của cơ thể một cách có khoa học và hệ thống, chủ yếu tác động lên hệ thần kinh, hệ cơ và trên hệ tuần hoàn tổng thể. Xoa bóp có 2 hiệu quả sinh lý. Thứ nhất là hiệu quả phản xạ: do kích thích các cơ quan cảm thụ ngoại biên trong da, sau đó dẫn truyền các xung động qua tủy sống lên não và tạo ra cảm giác thích thú và thư giãn, giảm thiểu tình trạng căng thẳng tinh thần. Thứ hai là hiệu quả cơ học: trợ giúp sự hồi lưu của tuần hoàn máu và bạch huyết cũng như tạo cử động của cơ, và có hiệu quả kéo dài sự kết dính giữa các cơ và di chuyển các chất dịch bị tích tụ.

Theo Y học cổ truyền, tẩm quất là phương pháp phòng bệnh và chữa bệnh dùng bàn tay, ngón tay là chính, nhằm tác động lên da thịt, gân khớp để đạt mục đích phòng và chữa bệnh. Thông qua tác động vào các huyệt, kinh lạc có thể đuổi được ngoại tà, điều hòa được dinh vệ, thông kinh hoạt lạc và điều hòa chức năng tạng phủ.

Tẩm quất gồm nhiều thủ thuật nhưng có 17 động tác cơ bản, như: xát, xoa, miết, phân, hợp, véo, phát, day… điểm huyệt, day huyệt; cộng với 13 kiểu vận động các khớp cổ, vai, tay, chân…

Trung bình một người học xoa bóp và làm được thời gian từ 1 - 2 tháng, còn để thành thục phải mất từ 1 - 2 năm. BS. Huỳnh Tấn Vũ cho biết: “Bản thân tôi là bác sĩ chuyên khoa II về YHCT, đã có rất nhiều năm giảng dạy cũng như chữa bệnh bằng xoa bóp, bấm huyệt nhưng cũng không ngừng nghiên cứu những trường phái xoa bóp trong và ngoài nước, vì mỗi trường phái có “tuyệt chiêu” riêng”.

Tác dụng của tẩm quất

Theo Y học hiện đại, xoa bóp giúp giảm đau, giảm phù nề và di động các mô co thắt, giải quyết tình trạng phù nề hay sưng cứng do chấn thương. Xoa bóp ở các giai đoạn đang hồi phục đối với các trường hợp trật khớp, chấn thương khớp, bong gân, tổn thương dây chằng và thần kinh. Xoa bóp có thể chỉ định một số trường hợp: viêm khớp, viêm quanh khớp, viêm bao hoạt dịch, viêm dây thần kinh, viêm xơ cơ, đau lưng… và các trường hợp liệt như: liệt bán thân, liệt 2 chi dưới, liệt tứ chi, bại não, bệnh xơ cứng rải rác…

Xoa bóp còn giúp làm dịu thần kinh đối với người bệnh rối loạn tâm thần. Xoa bóp còn giúp giảm nhiều bệnh tật: tăng chức năng hô hấp trong bệnh hen, giảm mức độ glucose ở những bệnh nhân đái tháo đường, và tăng tự nhiên tế bào hủy diệt HIV trong bệnh nhân HIV/ AIDS, giảm huyết áp trong bệnh nhân cao huyết áp, giảm triệu chứng nghiện rượu và có thể giúp cải thiện liệt cứng từ di chứng tai biến mạch máu não.

Y học cổ truyền cho rằng, xoa bóp điều chỉnh chức năng phủ tạng. Đông y coi sự biến đổi bệnh lý của cơ thể con người là chức năng phủ tạng bị rối loạn. Xoa bóp tức là vận dụng thủ pháp khiến chức năng phủ tạng bị rối loạn trở lại cân bằng, nhằm đạt mục đích chữa trị bệnh tật, tăng cường và bảo vệ sức khỏe.

Xoa bóp làm thông suốt kinh lạc và khí huyết. Khí huyết là vật chất chủ yếu duy trì sự sống, kinh lạc là con đường vận hành, truyền dẫn và liên lạc khí huyết trong cơ thể con người. Một khi khí huyết, kinh lạc thất thường, tà khí bên ngoài sẽ thâm nhập phủ tạng và gây bệnh. Nếu như phủ tạng mắc bệnh sẽ phản ánh lên cơ thể qua con đường kinh lạc. Qua kích thích xoa bóp, có thể giúp sự hình thành và vận hành của chức năng kinh lạc và khí huyết, để phối hợp chức năng phủ tạng, đạt mục đích phòng chống sự thâm nhập của tà khí và chữa trị bệnh trong cơ thể.

Xoa bóp gây tác động tới da, cơ, gân và cốt. Khi tác động tới làn da, xoa bóp có thể đạt mục đích điều tiết và thông suốt. Khi tác động tới cơ, xoa bóp có thể làm lưu thông giữa da với cơ. Còn khi tác động tới mạch, nó có thể phòng chống hiện tượng tắc nghẽn và làm khí huyết lưu thông. Thủ pháp xoa bóp có thể trực tiếp điều chỉnh lại hiện tượng “bong gân và sai khớp “, vì vậy, bất cứ là bệnh ngoại cảm hay là bệnh từ trong lan ra bên ngoài cơ thể cũng như chấn thương bị ngã… đều có thể chữa trị bằng phương pháp xoa bóp.

Coi chừng tai nạn, biến chứng

Chúng tôi đã gặp nhiều trường hợp người được tẩm quất bị tai nạn, nhẹ thì bong gân sai khớp, nặng thì liệt tay chân… Mới đây nhất là trường hợp bị gãy cổ và tử vong ở huyện Mỹ Đức, Hà Nội do người làm tẩm quất thực hiện động tác sai, mạnh đột ngột.

Ngoài việc xảy ra những tai nạn như đã nói ở trên, tẩm quất còn có thể gây ra tình trạng nhiễm trùng, bởi vì nó có thể phá vỡ hàng rào ngăn chặn ổ nhiễm trùng không cho lan rộng. Khi người được xoa bóp bị viêm tĩnh mạch huyết khối, xoa bóp có thể làm vỡ các cục huyết khối di chuyển theo đường tuần hoàn và gây tình trạng nghẽn mạch…

Hiện nay, người đi tẩm quất rong thường mang theo một tấm nilon, hoặc chiếu. Ai được xoa bóp cũng nằm mình trần trên đó. Điều này khiến rất dễ lây bệnh ngoài da. Tay của người thực hiện nếu bẩn cũng là tác nhân cho bệnh lan truyền. Vì vậy, người xoa bóp cần vệ sinh tay bằng xà phòng sát khuẩn một cách sạch sẽ trước và sau khi thực hiện.

Người điều trị cần thư giãn và thoải mái sao cho các thao tác thực hiện dễ dàng, khéo léo, với phương châm “đạt hiệu quả nhất, ít mất sức nhất”; đồng thời tránh vặn bẻ các khớp, cột sống mạnh, đột ngột sẽ gây chấn thương, nghiêm trọng hơn là đưa đến chết người hoặc tàn phế suốt đời.

Hiện nay, người mua dầu thoa vì ham rẻ, thường mua hàng không rõ nguồn gốc. Dùng dầu này có khi gây ngộ độc, kích ứng da. Khi đi làm tẩm quất cũng cần thận trọng với người bệnh suy yếu, loãng xương, người bị bỏng hay bị thương mới lên da non, người bị bệnh tim, phổi nặng.